Koning in de formatie

03/12/2023

Deze column is gepubliceerd in Weekend nummer 48

Door Rick Evers

Wat u vindt van de verkiezingsuitslag weet ik niet, maar het ligt niet aan het koningspaar. Niet direct althans, want zij maken nooit gebruik van hun stemrecht, om zo neutraal te kunnen blijven. Aangezien stemmen in Nederland geheim is, “zou dit kunnen leiden tot speculaties op welke partij de koning stemt”, zegt de RVD.

Amalia heeft eveneens niet gestemd, zo bevestigt de RVD aan Weekend. Ook zij wil graag boven de partijen staan. Dat spreekt natuurlijk wel voor de prinses. Ze heeft van jongs af aan al laten merken niet zomaar partij te willen kiezen. “Daar kan ik nog niet over oordelen, want ik heb nog niet alles gezien”, reageerde ze gevat toen haar werd gevraagd wat ze het leukst vond tijdens Koningsdag. Ze heeft er verder oog voor om naar de mensen om te kijken die vergeten worden. Dat viel me eens op tijdens zo’n Koningsdag ergens in het land. Ze ging juist naar die paar mensen toe die in een rolstoel zaten en weggestopt waren en eigenlijk nét niet op haar route waren. Dat is denk ik al acht, negen jaar geleden. Een goeie eigenschap voor een koningin, dacht ik nog.

Het was de kracht ook van koningin Elizabeth, en een eigenschap die koning Charles niet bezit. We kunnen Elizabeth zo uittekenen in het pastelkleurige palet, konden het bijna niet voorstellen zonder haar, maar eigenlijk wisten we best weinig over haar. Haar opvattingen kennen we eigenlijk totaal niet. Hoe anders is het bij Charles, van wie heel wat memo’s en briefjes aan ministers zijn uitgelekt, die de toenmalige prins schreef als hij het ergens niet mee eens was. Dat is een onhandige positie als je er voor iedereen in je koninkrijk wilt zijn.

Ik vind mijn werk fantastisch, maar ik kan niet zeggen of ik voor de monarchie of voor een republiek ben. Wel ben ik ervan overtuigd dat de constitutionele monarchie misschien wel de beste staatvorm kán zijn. Mits de juiste persoon daar zit. En daar zit natuurlijk het probleem, die persoon heb je niet voor het kiezen. Dat is in principe de oudste van de oudste, uit die familie met het blauwe bloed.

Natuurlijk is dat geen voorwaarde om capabel te zijn om een land te regeren. Maar ik denk ook niet dat een koning per se het gymnasium en de universiteit moet hebben doorlopen. Sociale voelsprieten zijn vooral belangrijk, het kunnen verbinden, het grotere geheel kunnen bekijken. Het gaat niet om jou en je mening, of om je politieke kleur, maar dat je er bent voor je ’onderdanen’. Dat je hele leven in dienst staat van het volk. Dat is nogal een opgave die je misschien niet ongevraagd in iemands schoenen kunt schuiven.

Maar er staan natuurlijk ook weer heel wat privileges tegenover. Máxima had de keuze, Amalia eigenlijk niet. Ondertussen, bij het ter perse gaan van Weekend, heeft de eerste verkenner in de formatie voor een nieuw kabinet het bijltje erbij neer moeten gooien. De vorige formatie duurde op een haar na 300 dagen. Dat kunnen we nu niet gebruiken. Er is werk aan de winkel, daar zijn alle partijen het over eens.

In 2010 werd de rol van de koning, toen koningin Beatrix, uit het proces geschrapt. Het is natuurlijk geen garantie dat er sneller een nieuwe bordesfoto kan worden gemaakt, maar toch lijkt het me geen gek idee om als het, laten we zeggen, na drie maanden nog niet gelukt is, de koning in te schakelen. Ook hij is een leven lang opgeleid om er voor alle Nederlanders te zijn. Het gaat niet om zijn mening, maar wel om de mogelijkheid om wat te bewegen bij de partijleiders. In het belang van alle Nederlanders. En niet alleen die die op een winnaar hebben gestemd. Dat 2,4 miljoen mensen op één partij hebben gestemd, wil niet zeggen dat de belangen van de 15,5 miljoen anderen mogen worden vergeten. Wat mij betreft, kloppen ze snel aan op Noordeinde, al is het maar om Willem-Alexander de partijen samen te laten brengen.

Beeld: ANP

Deze column is gepubliceerd in Weekend nummer 48, nú in de winkel! Dit nummer bestellen kan hier. Liever online lezen? Klik dan hier.